Medische retina

Wat houdt het deelgebied van de medische retina in. Welke ziektebeelden vind je hierin terug. Welke zijn de mogelijke onderzoeken. Welke zijn de behandelingsopties.

Wat is de retina

Het netvlies of de retina is het sterk doorbloede lichtgevoelige ‘scherm’ achter in het oog. Men kan het vergelijken met de film in een fototoestel.

Het netvlies ligt binnen en achter in het oog en bestaat uit circa 126 miljoen zintuigcellen. Deze cellen vangen het licht dat in het oog binnenkomt op. Ze zijn onder te verdelen in kegeltjes en staafjes. De kegeltjes zijn bezet met pigmentmoleculen en dienen om kleurverschillen waar te nemen, de staafjes dienen om het verschil tussen licht en donker te kunnen maken. Bij voldoende licht kijken we met het centrale punt op ons netvlies, de macula lutea of gele vlek, waar de meeste kegeltjes zitten. In omstandigheden met onvoldoende licht kijken we iets naast dit centrale punt, waar zich meer staafjes en minder kegeltjes bevinden. Al deze cellen zijn via de oogzenuw direct verbonden met de hersenen.

Netvlies aandoeningen

De Belgische cijfers over het voorkomen van diabetes zijn beperkt en onvolledig. De prevalentie van type 1 en type 2 diabetes bij volwassenen samen wordt geschat op 8,0 % van de volwassen Belgische bevolking. Dit zal verder oplopen tot 9,6 % of 1 op 10 volwassen Belgen in 2030. Deze cijfers omvatten zowel de gekende als de niet-gekende diabetesgevallen. De helft van die groep mensen, blijkt uit studies, loopt waarschijnlijk zonder diagnose rond.

Hoe ontstaan de oogletsels bij diabetes?

Aantasting netvlies:

  • In een eerste stadium beginnen de kleine bloedvaatjes te lekken, waardoor er wat vocht in het netvlies sijpelt. Dit geeft niet altijd hinder. De oogarts kan het wel opmerken wanneer hij met een lichtje in het oog kijkt. Vandaar het belang van een jaarlijks oogonderzoek om dit tijdig op te merken!
  • In een volgend stadium slibben de kleine bloedvaatjes dicht. Zo ontstaat er op verschillende plaatsen van het netvlies zuurstoftekort. Hierdoor wordt het netvlies geprikkeld om snel nieuwe bloedvaatjes aan te maken. Spijtig genoeg zijn deze nieuwe bloedvaatjes van slechte kwaliteit. Ze barsten gemakkelijk met bloedingetjes als gevolg. Indien dit niet met laserstralen behandeld wordt, gaat dit van kwaad naar erger. De bloedingen worden alsmaar groter en er ontstaan littekens in het oog die het zicht sterk kunnen beperken en uiteindelijk blindheid kunnen veroorzaken.

Aantasting ooglens: bij suikerziekte kunnen er zich ook suikerderivaten in de lens opstapelen. Hierdoor kan de lens uiteindelijk vertroebelen, waardoor op jongere leeftijd dan gewoonlijk staar (cataract) kan ontstaan.

Ik zal toch zelf wel merken dat mijn ogen achteruitgaan?

Jammer genoeg is dit niet altijd het geval. De oogarts kan veel vlugger dreigende oogproblemen opsporen en behandelen vooraleer het kwaad echt is geschied. Goede opvolging en controle van de ogen is bij suikerziekte cruciaal. Voorkomen is bij deze aandoening véél beter dan genezen.

Ik zie vaak wat troebel. Heb ik een ernstige netvliesaantasting?

Niet noodzakelijk! Dit kan ook het gevolg zijn van schommelende bloedsuikers. Wanneer de bloedsuiker (glycemie) te hoog ligt, komen er suikerderivaten in de lens terecht. De lens trekt dan vocht aan zoals een suikerklontje in een plas met water. Daardoor verandert de lens van vorm waardoor de breking van de lichtstralen niet meer optimaal gebeurt. Je ziet dan minder scherp. Gelukkig verdwijnt dit meestal (duurt soms meerdere weken) wanneer de glycemie verbetert. Koop ondertussen geen nieuwe bril, want als je opnieuw scherper ziet heb je voor niets veel geld aan een dure bril gespendeerd!

Maculaire degeneratie is de voornaamste oorzaak van (gedeeltelijke) blindheid bij mannen en vrouwen boven 50 jaar. Men schat dat 18% van de mensen tussen 65 en 74 jaar in meerdere of mindere mate lijden aan maculaire degeneratie. Boven 74 jaar zou dit tot 30% oplopen.

Welke vormen van macula degeneratie bestaan er?

Er bestaan twee types van leeftijdsgebonden maculaire degeneratie:

  • ‘Droge’ of atrofische macula degeneratie: dit is de meest voorkomende vorm die wordt veroorzaakt door ouderdom en verdunning van de weefsels van de macula. De ziekte wordt gekenmerkt door de vorming van witte vlekjes onder de retina (zg. drusen) en afbraak van de retina. Het verlies aan gezichtsscherpte gebeurt geleidelijk. Op termijn kan deze vorm van maculaire degeneratie evolueren naar de tweede, ‘natte’ of ‘late’ vorm van degeneratie.
  • ‘Natte’ of neovasculaire maculaire degeneratie: komt in ong. 10% van de gevallen voor. Dit is het gevolg van de vorming van abnormale bloedvaten onder het netvlies. Deze bloedvaten veroorzaken een uitsijpeling van vocht en soms bloed dat het centraal zicht verstoord. Dit kan leiden tot littekenvorming in de macula. Het verlies van de gezichtsscherpte kan dan snel (enkele maanden) en zeer uitgesproken zijn.

Wat zijn de oorzaken?

Naast leeftijd en erfelijkheid (vnl ikv. erfelijke juveniele maculaire dystrofie), waar men uiteraard niet veel aan kan doen, zijn er een aantal factoren die men toch in de hand heeft en die ervoor kunnen zorgen dat het risico op maculaire  degeneratie afneemt.

Risicofactoren zijn:
• roken, ook passief roken
• overdadige blootstelling aan UV-licht (zonnestralen)
• hypertensie (verhoogde bloeddruk) en slagaderverkalking (arteriosclerose)
• voeding: hoge consumptie van mono-onverzadigde, poly-onverzadigde en plantaardige vetten en geringe consumptie van vis, groenten en fruit.

Er bestaat geen enkel bewijs dat een trauma, infectie, ontsteking en een uitgesproken bijziendheid waardoor de macula wordt aangetast, maculaire degeneratie zou veroorzaken. Ook bestaat geen enkel bewijs voor een mogelijk verband tussen oogoperaties en maculaire degeneratie.

Wat zijn de symptomen?

Gestoord zicht bij maculaire degeneratie

Maculaire degeneratie kan verschillende symtomen veroorzaken die verschillen van persoon tot persoon. Soms treedt het slechts bij één oog op en blijft het andere oog normaal functioneren. In het begin is de aandoening nauwelijks merkbaar.

Mogelijke symptomen zijn:
• kleuren worden fletser
• woorden op eenzelfde bladzijde worden wazig en er lijken letters te ontbreken
• rechte lijnen worden vervormd waargenomen, vooral in het midden van het beeld
• in het centrum van het beeld wordt een zwarte vlek waargenomen.

In het netvlies van onze ogen bevinden zich zowel aders als slagaders. Soms komt het voor dat een bloedpropje (trombose) één of meerdere van die aders of slagaders afsluit. Zit er een stolsel in de ader van het oog, dan spreken we van  veneuze oogthrombose. Een bloedpropje in de slagader van het oog noemen we arteriële oogtrombose. Bij beide types trombose heeft de patiënt meestal een pijnloze en plotse vermindering van het zicht in één enkel oog.

Een plots en pijnloos verlies van een deel van het zicht betreft een spoedgeval. Best contacteert u de oogarts hiermee dus snel.

Spoed

Bel ons op 011 32 18 20 voor dringende gevallen

Meer informatie

  • Pucker
  • Maculair gat
  • Vitreomaculaire tractie
  • Netvliesloslating

Netvlies onderzoeken

Welke onderzoeken zijn nodig om tijdig oogproblemen te bemerken?
Een jaarlijks onderzoek door een oogarts is geen overbodige luxe. De arts zal met een lichtje naar de achterkant van je oogbol kijken. Dr. Kaes zal de ooglenzen nakijken op vertroebelingen (cataract) en het netvlies grondig onderzoeken om bloedvatafwijkingen, vocht en bloedinkjes op te sporen. Bij twijfel wordt een fluorescerende kleurstof ingespoten via de arm om lekkende bloedvaten van het netvlies op te sporen (fluo angiografie).

Het is belangrijk om te weten dat quasi altijd pupilverwijdende druppels worden ingebracht om goed naar de achterkant van het oog te kunnen kijken. Deze stoffen werken nog enkele uren na, waardoor je zicht minder goed is en fel licht slecht wordt verdragen. Het is dus best om ofwel met het openbaar vervoer te komen, of om je te laten brengen.

Optische Coherentie Tomografie (OCT): beeldvormingstechniek waarbij het netvlies mooi gevisualiseerd kan worden en waarbij doorsnedes van de retina kunnen worden bekeken. Het is een techniek vergelijkbaar met een echo van een ander orgaan, maar dan niet met geluidsgolven maar met lichtgolven. Het betreft een pijnloos en niet invasief onderzoek.

OCT ifusion

I fusion OCT toestel

Fluo angiografie: beeldvormingstechniek waarbij er eerst een kleurstof wordt toegediend (inspuiting in arm). Na het toedienen worden vervolgens op verschillende tijdstippen foto’s getrokken van het netvlies. De kleurstof verdeelt zich bijgevolg via de bloedvaatjes over het volledige netvlies. Dit levert interessante informatie op over de status van deze bloedvaatjes en of deze, en in welke mate, lekken (vaak bij bv. diabetes). Na dit onderzoek doet de huid en urine gelig verkleuren. Dit kan echter geen kwaad.

fluocanon

Canon fluoangiografie toestel

amsler rooster normaalamslerroosterabnormaal

De Amsler test is een eenvoudige screeningstest die veel informatie geeft over het centrum van het netvlies (gele vlek). Bij een normaal netvlies worden de rechte lijnen door de patiënt ook als recht ervaren. Ook zijn er dan geen onderbrekingen van de lijntjes in het rooster. Bij een abnormaal netvlies kunnen de lijnen “krom” lijken (zie afbeelding rechts), of kunnen er onderbrekingen worden waargenomen terwijl deze er in werkelijkheid niet zijn. Deze bevindingen kunnen een signaal zijn voor de oogarts om bijkomende onderzoeken uit te voeren voor een verdere evaluatie van het netvlies.

Behandelingsopties

Controle onderliggende ziekte

Indien een onderliggende aandoening (diabetes, hoge bloeddruk etc.) verantwoordelijk is voor de aantasting van uw netvlies, dan is het van het grootste belang om deze zo goed als mogelijk onder controle te houden en het advies van uw specialist en/of huisarts hierin consequent op te volgen. Hoe beter de onderliggende aandoening onder controle is, hoe minder nadelige effecten op uw netvlies.

De controle van de onderliggende aandoening (bv. diabetes) gebeurt niet door de oogarts. Dr. Kaes werkt wel uitstekend samen met de huisartsen en internisten om voor u en uw ogen de beste opvolging te kunnen garanderen.

Laseren van het netvlies

Hoe gaat de behandeling met laserstralen in zijn werk?

Laserstralen bestaan uit zeer geconcentreerd licht dat een schroeiend effect heeft op het netvlies. Hiermee kunnen de woekeringen van nieuwgevormde bloedvaten van slechte kwaliteit worden teruggedrongen. Daardoor treden er minder bloedingen op en wordt de rest van het netvlies beter van zuurstof voorzien. Zo kan meestal worden voorkomen dat het zicht verder achteruitgaat.

Is een laserbehandeling pijnlijk?

Laserbehandeling is meestal niet pijnlijk. Uitgebreide laserbehandelingen duren soms lang (tot maximum 30 min) en vragen veel concentratie, zowel van de oogarts als van de patiënt. Het resultaat loont evenwel de moeite. Na de behandeling heb je een grotere zekerheid dat het nog resterende zicht gedurende langere tijd bewaard blijft.

Intravitreale injectie

Wat is het?

Een intravitreale injectie is een injectie waarbij een zeer geringe hoeveelheid geneesmiddel in het glasachtig lichaam van het oog wordt gespoten.

Ziekten waarbij intravitreale injecties worden toegepast

Intravitreale injecties worden onder andere toegepast bij bepaalde vormen van diabetische netvliesziekte, macula degeneratie, ontstekingsvocht onder het netvlies of bij een veneuze vaatafsluiting. Er kunnen ontstekingsremmers (corticosteroïden) of vaatgroeiremmers (anti-VEGF) worden ingespoten, afhankelijk van de aandoening.

Aantal injecties

Indien het nut bij u werd aangetoond, kan het zijn dat meerdere bijkomende injecties noodzakelijk zijn. Een nauwgezette opvolging met controle van gezichtsscherpte en een scan van het netvlies (OCT) is noodzakelijk. In de loop van het behandelingsregime kan meestal het tijdsinterval tussen opeenvolgende injecties worden verlengd.

De behandeling

De behandeling vindt plaats via het daghospitaal van het Sint-Trudo Ziekenhuis. Na het indruppelen van verdovende oogdruppels, worden de structuren rond het oog ontsmet. Daarna wordt het hoofd afgedekt met een steriele doek. Door een venster in deze doek wordt een klemmetje tussen de oogleden geplaatst om het oog open te houden. Nadat het oog zelf is ontsmet, wordt  de injectie toegediend. Kort nadien mag u naar huis.

Welke resultaten kunt u verwachten van de behandeling?

  • Bij diabetische retinopathie en maculaoedeem
    Bij deze aandoeningen zit er vocht in het netvlies, wat ervoor zorgt dat de gezichtsscherpte afneemt. Met de injecties proberen we het vocht in het netvlies te verminderen en het gezichtsvermogen te verbeteren.
  • Bij natte macula degeneratie
    De behandeling van natte, leeftijdsgebonden macula degeneratie is meestal alleen maar mogelijk in een vroeg stadium. Door de injectie stopt het nieuwe vat met lekken en groeien, waardoor verdere achteruitgang tegengegaan wordt. In de meeste gevallen kan een stabilisatie van de gezichtsscherpte bereikt worden, bij een klein deel van de patiënten treedt er zelfs verbetering van gezichtsscherpte op.
  • Bij veneuze vaatafsluiting
    Het doel van de intravitreale injecties is om lekkage van vocht en bloed uit de vaten tegen te gaan. Hiermee proberen we achteruitgang van de gezichtsscherpte te voorkomen. Helaas lukt dit niet altijd.
  • Ondanks het toedienen van de injecties bestaat er geen garantie dat het gezichtsvermogen niet verder afneemt.

Operatie van het netvlies

Indien een operatie van het netvlies noodzakelijk is, zal u naar een referentie ziekenhuis worden doorverwezen.